2ο Διεθνές Συνέδριο "Λαϊκός Πολιτισμός & Πολιτιστικοί Φορείς"

Οργάνωση: Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Μαγνησίας – Ερευνητικό Ίδρυμα Πολιτισμού & Εκπαίδευσης, Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας, Βόλος 11-13/5/2007.

ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ - Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΑΣΛΑΣ»

Εισήγηση:
Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης
kapaniaris@yahoo.gr

Καθηγητής Πληροφορικής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης
Μεταπτυχιακός Φοιτητής Ε.Α.Π. - Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών -
Γραφικές Τέχνες - Πολυμέσα

Περίληψη

Η παρούσα εργασία διεξάγεται στα πλαίσια μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο – Σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών – Γραφικές Τέχνες Πολυμέσα με επιβλέπουσα καθηγήτρια την κ. Δρ. Δάφνη Οικονόμου, Σύμβουλο του Ε.Α.Π. και Λέκτορα του τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας & Επικοινωνίας του Πανεπιστήμιου Αιγαίου.
Βασικός σκοπός της ψηφιοποίησης του Αρχείου «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΑΣΛΑΣ» είναι να διασωθεί ένα σημαντικό ανέκδοτο πολιτιστικό & ιστορικό υλικό που εστιάζει κυρίως στην περίοδο του Ελληνοϊταλικού πολέμου το 1941. Ένας άλλος επίσης σημαντικός σκοπός της ψηφιοποίησης του αρχείου είναι να τεκμηριωθεί και να διαδοθεί σ΄ όλη την Ελλάδα και το Εξωτερικό με απώτερο στόχο να συμπληρωθεί με περισσότερες πληροφορίες και ντοκουμέντα αποτελώντας συνολικά ένα βασικό ιστορικό εργαλείο για το πόλεμο του 1941. Το υλικό του αρχείου περιλαμβάνει μεταξύ άλλων πολιτικές και στρατιωτικές φωτογραφίες, καρτ-ποστάλ, χάρτες, αποφάσεις, διαταγές πολέμου, διάφορα χειρόγραφα, πολιτικά & στρατιωτικά έγγραφα, πρωτόκολλα, ταυτότητες, στρατιωτικά εγχειρίδια, προσωπικά αντικείμενα, νεώτερες φωτογραφίες, video, ηχητικά αποσπάσματα νεώτερων περιγραφών.
Η παρούσα εργασία θα ολοκληρωθεί σε τρία στάδια: α) Επιλογή περιεχομένου – Ψηφιοποίηση, β) Τεκμηρίωση αρχείου, γ) Προετοιμασία υλικού για δημιουργία δικτυακής πολυμεσικής εφαρμογής. Η δομή του ψηφιοποιημένου υλικού αποτελείται από τα παρακάτω μέρη: α) Ιστορικό του αρχείου, β) Τα πρώτα χρόνια, γ) Η μικρασιατική εκστρατεία, δ) Ο πόλεμος του 40, ε) Η Εθνική αντίσταση, ζ) Οι διώξεις και τα τελευταία χρόνια.

Εισαγωγή

Το υλικό του αρχείου «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΑΣΛΑΣ» ανήκει στον γιο του Δ. Γ. Κασλά, κ. Γιάννη Δ. Κασλά ο οποίος πιστεύει ότι το υλικό αν δεν αξιοποιηθεί πιθανόν να καταστραφεί. Το υλικό συνοδεύεται από ιστορικά ντοκουμέντα και βιβλιογραφικές πηγές μετά από έρευνα ετών. Το εθνικής εμβέλειας υλικό του αρχείου είναι ανέκδοτο και δεν έχει δημοσιευτεί στο μεγαλύτερο μέρος του. Παράλληλα θα γραφούν επεξηγήσεις για τις φωτογραφίες όσο και για τα χειρόγραφα και τα έγγραφα του αρχείου μετά από υποδείξεις του κ. Γιάννη Κασλά αλλά και από ιστορικές πηγές. Σύμφωνα με έρευνες του κ. Γιάννη Δ. Κασλά το Γ.Ε.Σ., το Πολεμικό Μουσείο και άλλες δημόσιες υπηρεσίες δεν έχουν παρόμοιο υλικό για το έπος του 1940-41 διότι δεν έχει διασωθεί. Μια σημαντική παράμετρος που πρέπει να αναφερθεί είναι ότι πολλές από τις φωτογραφίες του αρχείου είναι τραβηγμένες από τον ίδιο τον Δημήτριο Γ. Κασλά ο οποίος είχε δική του φωτογραφική μηχανή στο μέτωπο.

Σύντομο βιογραφικό του Δ. Γ. Κασλά (1901 – 1966)

Ο Δημήτριος Γ. Κασλάς γεννήθηκε στο Πουρί του Νομού Μαγνησίας το 1901. Ήταν γιος του Γεωργίου Καζίλα του Στεργίου και της Μαρίας Καζίλα, το γένος Διακουμή. Το όνομά του από Καζίλας το άλλαξε σε Κασλάς όταν κατετάγη στον Στρατό. Ο Δημήτριος Κασλάς σε ηλικία 15 ετών εργάζεται στο Βόλο σε φούρνο και αργότερα σε ταβέρνα. Παράλληλα ολοκληρώνει τις σπουδές του φοιτώντας στην νυχτερινή Εμπορική Σχολή Βόλου. Το 1920 κατετάγη κληρωτός στη Λάρισα, και τέλη Ιουλίου μεταβαίνει στη Σμύρνη, όπου βρισκόταν σε εξέλιξη η Μικρασιατική Εκστρατεία. Τον Ιανουάριο του 1922 συμμετείχε σε στρατιωτικές εξετάσεις και εισήχθη με επιτυχία στον ουλαμό Έφεδρων Αξιωματικών του Αφιόν Καραχισάρ (έδωσαν εξετάσεις 1200, επέτυχαν 225, σειρά επιτυχίας 97). Στην συνέχεια ακολουθεί η κατάρρευση του μετώπου και συλλαμβάνεται αιχμάλωτος από τον Αύγουστο του 1922 μέχρι τον Απρίλιο του 1923. Αμέσως μετά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία και σε ηλικία 22 ετών ονομάζεται Έφεδρος Ανθυπολοχαγός. Τον Μάρτιο του 1924 κατατάσσεται στις τάξεις των μόνιμων αξιωματικών του Στρατού, και στην συνέχεια ακολουθεί μία εξαιρετική πορεία με σταθμό την περίοδο 1940 -1945.

Κατά την κήρυξη του πολέμου το 1940 υπηρετούσε στο 5ο Σύνταγμα Πεζικού Τρικάλων ως λοχαγός και αμέσως μετά ανέλαβε κατά την διάρκεια των μαχών τη Διοίκηση του ΙΙ/5 τάγματος όπου και προήχθη σε ταγματάρχη για ανδραγαθία στο πεδίο της μάχης,. Το αποκορύφωμα της ένδοξης πορείας του τάγματος στο οποίο υπήρξε διοικητής είναι η απόκρουση της επιθέσεως που σχεδιάστηκε και εξαπολύθηκε παρουσία του ίδιου του Μουσολίνι με την ονομασία «Εαρινή Επίθεση» με διάρκεια από 9 έως 25 Μαρτίου 1941. Η επίθεση εκδηλώθηκε κυρίως εναντίον του υψώματος 731 το οποίο υπεράσπιζε το ΙΙ/5 τάγμα με διοικητή τον Δημήτριο Κασλά. Στο ύψωμα 731 συνετρίβησαν οι πανίσχυρες μεραρχίες των Ιταλών και στην ουσία μ’ αυτό τον τρόπο κρίθηκε ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Μετά την αναποτελεσματικότητα των Ιταλών σ΄ αυτή την επίθεση, ο Χίτλερ αποφάσισε να επιτεθεί στην Ελλάδα.
Η νεώτερη ιστορία ονομάζει το ύψωμα 731 «Νέες Θερμοπύλες», έχει γραφεί δέ καί ειδικός Θούριος ως εμβατήριο του Στρατού. Το ύψωμα 731 γρήγορα γίνεται θρύλος και αναγράφεται στο Μνημείο του Άγνώστου Στρατιώτου στην Αθήνα. Οι στρατιώτες της εποχής το ονόμασαν «Γολγοθά», γιατί πριν την έναρξη των εχθροπραξιών ήταν δενδροσκεπασμένο ενώ μετά τις μάχες δεν έμεινε κανένα δένδρο και το ύψος του μειώθηκε κατά 5 μέτρα. Όπως αναφέρεται και σε σχετικές ιστορικές αναφορές σε κανένα άλλο μέρος του κόσμου κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ρίφθησαν τόσα πυρομαχικά όσα στο ύψωμα 731.

Μετά την κατάρρευση του μετώπου ο Δ. Κασλάς επέστρεψε στο Πουρί και κατά την Γερμανοϊταλική κατοχή λαμβάνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση στις τάξεις του ΕΛΑΣ ως Διοικητής του 52 Συντάγματος. Ο Δ. Κασλάς παρότι δεν υπήρξε αριστερός αναγκαστικά «επιστρατεύθηκε» από τον ΕΛΑΣ και συμμετείχε στην Αντίσταση κατά των κατακτητών μέσα από τις τάξειs του, όπως και πολλοί άλλοι. Το Σύνταγμα δραστηριοποιήθηκε στην περιοχή Λαμίας – Καρπενησίου –Καρδίτσας με πολύ μεγάλες επιτυχίες. Για τις υπηρεσίες του προς την πατρίδα μετά την απελευθέρωση εξορίστηκε από το 1945 έως το 1948 στα νησιά Σέριφο – Ικαρία - Σαντορίνη.

Με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης το 1985 προήχθη, μετά θάνατον , σε ταξίαρχο. Απεβίωσε στις 22-2-1966 από καρδιακό επεισόδιο ενώ είχε προηγηθεί και εγκεφαλικό. Του είχαν απονεμηθεί: Χρυσούν Αριστείο Ανδρείας, Πολεμικός Σταυρός Γ΄ Τάξεως, Αργυρούς Σταυρός του Β΄ Τάγματος, Μετάλλειον στρατιωτικής αξίας Δ΄ Τάξεως.

Μεθοδολογία

Η μεθοδολογία της ψηφιοποίησης που ακολουθείται στα πλαίσια μεταπτυχιακής διπλωματικής εργασίας στηρίζεται στον οδηγό καλών πρακτικών για την ψηφιοποίηση και την μακροπρόθεσμη διατήρηση πολιτιστικού περιεχομένου του εργαστηρίου πληροφοριακών συστημάτων υψηλών επιδόσεων του Πανεπιστημίου Πατρών.

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία αυτή τα στάδια του έργου είναι:

· Σχεδιασμός του έργου Ψηφιοποίησης
· Επιλογή περιεχομένου
· Προετοιμασία για ψηφιοποίηση
· Μεταχείριση των προτύπων
· Ψηφιοποίηση
· Διατήρηση του ψηφιακού περιεχομένου
· Μεταδεδομένα
· Ενέργειες ανάδειξης – προβολής
· Πνευματικά δικαιώματα

Ψηφιοποίηση του αρχείου

Στο στάδιο της ψηφιοποίησης με την βοήθεια του σαρωτή θα πραγματοποιηθούν οι παρακάτω θεματικές ψηφιοποιήσεις:

· Ψηφιοποίηση ανέκδοτου φωτογραφικού υλικού
· Ψηφιοποίηση ανέκδοτου φωτογραφικού υλικού από το μέτωπο του’41
· Ψηφιοποίηση χαρτών από το μέτωπο του’41
· Ψηφιοποίηση αποφάσεων από το μέτωπο του’41
· Ψηφιοποίηση διαταγών από το μέτωπο του ΄41
· Ψηφιοποίηση πολιτικών φωτογραφιών
· Ψηφιοποίηση σημερινών φωτογραφιών
· Ψηφιοποίηση εφημερίδων
· Ψηφιοποίηση αποσμασμάτων από σχετικές εκδόσεις & άρθρα
· Ψηφιοποίηση ημερολογίου από το μέτωπο του ΄41
· Ψηφιοποίηση – Μοντάζ video προσκυνηματική εκδρομή στο 731 ύψωμα.
· Φωτογράφηση (360ο) – ψηφιοποίηση προσωπικών αντικειμένων
· Ψηφιοποίηση επεξηγήσεων των φωτογραφιών
· Ψηφιοποίηση αφηγήσεων (ήχο)

Τεκμηρίωση αρχείου

Στο στάδιο της τεκμηρίωσης του αρχείου θα δημιουργηθούν μεταδεδομένα σύμφωνα με το πρωτόκολλο Μεταδεδομένων Dublin Core. Αναλυτικά θα διεξαχθούν οι παρακάτω εργασίες:

· Μεταδεδομένα - Πρωτόκολλο Μεταδεδομένων Dublin Core
· Επεξηγήσεις φωτογραφικού υλικού
· Επεξηγήσεις χειρόγραφου υλικού
· Συγγραφή κειμένων (ιστορικό – μάχες – ημερολόγιο)
· Παράθεση ιστορικών κειμένων

Αξιοποίηση του Αρχείου:

Mετά την ψηφιοποίηση του αρχείου θα υπάρξουν διαφορετικές αναλύσεις του υλικού που μπορούν χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά:

• Για εκδόσεις
• Για εκπαιδευτικά προγράμματα
• Για εκθέσεις
• Για δημιουργία DVD
• Για δημιουργία στατικής πολυμεσικής εφαρμογής
• Για δημιουργία δικτυακής πολυμεσικής εφαρμογής
• Για δημιουργία δικτυακής πολυμεσικής εφαρμογής με δυνατότητα συμπλήρωσης του υλικού από χρήστες – επισκέπτες.

Δομή του ψηφιοποιημένου υλικού

Η τελική δομή του αρχείου μετά την ψηφιοποίηση θα είναι :

· Ιστορικο του αρχειου

· τα πρωτα χρονια

· η μικρασιατικη εκστρατεια

· ο πολεμος του 40

· ΑΛΒΑΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
· 731 ύψωμα – Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΥΨΩΜΑΤΟΣ
· Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΙΣ ΤΟΥ 2ου ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 5ου
ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟΝ
ΠΟΛΕΜΟΝ 1940-1941
· ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΑΡΙΝΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ
· ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ - ΚΛΕΙΣΟΥΡΑ
· ΧΑΡΤΕΣ
· ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ
· VIDEO – ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ 731 ΥΨΩΜΑ

· Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ

· ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ


Προσδοκώμενα αποτελέσματα

Τα προσδοκώμενα αποτελέσματα της μεταπτυχιακής διατριβής «ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ, ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΕΙΟΥ «ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Γ. ΚΑΣΛΑΣ» είναι:

η ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση του αρχείου

η προετοιμασία προς χρήση του υλικού για δημιουργία δικτυακής πολυμεσικής εφαρμογής

διάθεσης του υλικού σε τέτοια μορφή έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί:
για εκδόσεις
για εκπαιδευτικά προγράμματα
για εκθέσεις
για τη δημιουργία στατικών και δικτυακών πολυμεσικών εφαρμογών


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΗΓΕΣ

Δημήτριος Γ. Κασλάς, Η πολεμική δράσις του ΙΙ Τάγματος του 5ου Συντάγματος Πεζικού (Τρικάλων) κατά τον Ελληνοϊταλικόν Πόλεμον 1940-1941 (Ανέκδοτες πολεμικές σημειώσεις), Ανάτυπο από τα Τρικαλινά, τα. 21ος (2001), Φιλολογικός Ιστορικός Λογοτεχνικός Σύνδεσμος (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, Τρίκαλα 2001.


Οδηγός Καλών Πρακτικών για την Ψηφιοποίηση και την Μακροπρόθεσμη Διατήρηση Πολιτιστικού Περιεχομένου: Πρακτικές Οδηγίες και Καλές Πρακτικές, (2005) Εργαστήριο Πληροφοριακών Συστημάτων Υψηλών Επιδόσεων, Πανεπιστήμιο Πατρών –περιλαμβάνει λίστα παραπομπών σε προγράμματα και ιστότοπους με τεχνικές οδηγίες, http://digitization.hpclab.ceid.upatras.gr/

Συνοπτικός Οδηγός για την Ψηφιοποίηση κινούμενης εικόνας και ήχου, Εργαστήριο Ψηφιακής Επεξεργασίας Εικόνας, Βίντεο και Συστημάτων Πολυμέσων,(2005) Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Συστημάτων Επικοινωνιών & Υπολογιστών –Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο

Συνοπτικός Οδηγός Ψηφιοποίησης Τρισδιάστατων Κινητών και Ακίνητων Αντικειμένων, (2005) Ινστιτούτο Πολιτιστικής & Εκπαιδευτικής Τεχνολογίας, Κέντρο Εφαρμογών των Τεχνολογιών Επικοινωνίας & Πληροφορικής

Dublin Core Metadata Initiative (DCMI), http://dublincore.org/

http://www.ionio.gr/~sarantos/dc/dublincore10.html